Rechtsbescherming belastingplichtigen

Bij een fiscaal geschil schrijft de wet (artikel 7:4 AWB en 8:42 AWB) voor dat alle fiscaal relevante informatie aan belastingplichtige en de rechter moet worden verstrekt. Dit zijn de zogenaamde "op de zaak betrekking hebbende stukken". Wij zien vaak dat dit niet is gebeurd. De vraag is dan "hoe vaak"? Uit een eigen onderzoek van de Belastingdienst komt een onluisterend beeld naar voren, in dit artikel een toelichting.

De (eigen) onderzoekers noemen de situatie "zorgelijk". De staatssecretaris noemende de situatie destijds "valt wel mee, zijn incidenten".

Binnen de belastingdienst is geen beleid omtrent "welke informatie moeten we verstrekken". Door het "we willen winnen" gevoel worden soms bewust stukken achtergehouden. Maar wat valt er te winnen? Een redelijke uitleg van wetgeving en fiscale belangen moet het uitgangspunt zijn. De rechter moet een uitspraak kunnen doen op grond van alle fiscaal relevante informatie, zonder deze informatie is een correcte uitspraak niet mogelijk. De rechtsbescherming van belastingplichtigen (bedrijven en particulieren) is dus niet op orde. De cultuur binnen de belastingdienst zou op dit onderdeel vlot moeten worden veranderen.

Grootste probleem voor fiscaal juristen en belastingplichtigen in procedures is dat niet weet wat je niet weet. Wat wordt er uit een dossier gehaald en wat niet? Sommige rechters vragen door op ontbrekende stukken en soms wordt dit eenvoudig van tafel geveegd. Gelukkig zijn rechters steeds kritischer.

Onderzoek binnen de Belastingdienst naar achterhouden stukken

Een onderzoeksrapport van de IBTD (inspectie belastingen, toeslagen en douane) geeft aan dat de rechtsbescherming van belastingplichtigen (burgers en bedrijven) niet best is. Een eigen onderzoek binnen de belastingdienst komt met opmerkelijke en best schrijnende conclusies.

In fiscale procedures moet de belastingdienst alle relevante informatie aan de rechter (en belastingplichtige) verstrekken. Dit doet de belastingdienst niet in alle gevallen. De vraag is " is dit een incident of niet?". Binnen de fiscale wereld wordt er al langer geklaagd over het feit dat met veel duwen en trekken niet altijd alle fiscaal relevante informatie wordt verstrekt. Zonder alle informatie is de kans op een succesvolle procedure stukken kleiner en kan de verdediging in fiscale procedures een probleem worden.

De staatssecretaris (destijds de heer Van Rij) erkende wel dat er soms iets mis ging maar het zou om incidenten gaan. Ondanks deze "geruststelling" wordt er een intern onderzoek ingesteld. Uit de bestudering van enkele fiscale procedures komt naar vorren dat niet altijd een compleet fiscaal procesdossier wordt verstrekt.

Er worden onterecht stukken achtergehouden omdat elke inspecteur er zijn eigen regels op na weet te houden.

Uit gesprekken met medewerkers van de belastingdienst volgt dat er zelf een selectie wordt gemaakt van stukken die wel en niet worden verstrekt.

De "we willen winnnen" mentaliteit zorgt niet altijd voor een correcte procedure, intern worden medewerkers niet gecorrigeerd op hun gedrag.

Samenvatting onderzoek Belastingdienst

Uit het onderzoek volgt dat het volgende:

1. Dossier wordt niet volledig en juist ter beschikking gesteld: Niet alle op de zaak betrekking hebben stukken worden door de belastingdienst verstrekt. Het IBTD ziet structurele risico's op onvolledige dossierverstrekking door de Belastingdienst in complexe zaken, hierdoor wordt rechtsbescherming onder druk gezet.
2. Grondoorzaaken onvolledig dossier: de uitleg van artikel 8:42 AWB is binnen de belastingdienst niet gelijk. De sterk inhoudelijk gedreven werkcultuur binnen de Belastingdienst zorgt ervoor dat er te weinig ruimte is voor de menselijke maat en normale communicatie met belasingplichten.
3. Interne samenwerking: er wordt intern niet samengewerkt en overleg gevoerd over het verstrekken van informatie aan belastingplichtigen. Een inspecteur zal dus nog te vaak op eigen houtje beslissingen nemen. Een integraal overzicht ontbreekt.
4. Informatiehuishouding: dossiers worden niet allemaal op dezelfde wijze (niet uniform) gearchiveerd en vastgelegd. Cruciale stukken en informatie kunnen hierdoor ontbreken.
5. Evaluatie en zelf reflectie: er is te weinig kwaliteitscontrole en borging in het werkproces.

Aanbevelingen voor de Belastingdienst

De IBTD pleit voor een uniforme interpretatie van het begrip in 8:42 AWB. Daarnaast moeten er correctiemechanismen intern worden ingebouwd in alle fasen van het proces. Derhalve behandeling binnen een team met evaluatie momenten. De informatie huishouding moet beter, hierdoor kunnen medewerkers van de Belastingdienst sneller, duidelijker en vollediger alle relevante documenten van een belastingplichtige opzoeken en verstrekken. Tevens wordt gewezen op de menselijke maat, er moet meer bewustzijn komen bij medewerkers van de belastingdienst over de impact van hun handelen.

De algemene conclusie is dat er altijd een compleet dossier van de belastingplichtige moet zijn en dat deze ook wordt verstrekt. In dit kader heeft de Hoge Raad ook al bepaald dat ook interne stukken en stukken die later beschikbaar zijn gekomen ook moeten worden verstrekt.

In dit kader zou ook de werkinstructie inzake "op de zaak betrekking hebbende stukken" moeten worden nageleefd.

Verbeterpunten van de commissie inzake informatie verstrekken door de Belastingdienst

1. De huidige vastlegging en verslaglegging en het beheer (borging) van procesbeschrijvingen, werkinstructies en kennisontwikkeling vergt verbetering; 
2. Voor het leren in de organisatie vinden wij het belangrijk dat er beter zicht komt op de kwaliteit van de werkzaamheden; 
3. Het is belangrijk dat de Belastingdienst kritisch blijft over wat hij verstaat onder ‘op de zaak betrekking hebbende stukken’. Dit kan hij doen door hier regelmatig op te reflecteren.

Noot fiscaal jurist inzake op de zaak betrekking hebbende stukken

Als een belastingplichtige in bezwaar gaat heeft de belastingplichtige recht op inzage in zijn volledige dossier. Bij de stap naar de rechter moeten alle op de zaak betrekking hebbende stukken beschikbaar zijn. Tot zover de theorie. In de praktijk zien wij dat niet altijd alle op de zaak betrekkinghebbende stukken worden verstrekt. Rechters dwingen de inspecteur steeds vaker om meer informatie te verstrekken. Soms komen rechters zelfs tot de conclusie dat een aanslag naar de prullenbak kan (als niet alle informatie wordt verstrekt).

Heeft u een discussie met belastingdienst over dit onderwerp? Neem gerust contact met ons op.