Wonen in Duitsland en belastingheffing

Woningnood in Nederland: dan maar emigreren, toch?

Maandag 28 maart 2022 verscheen er een artikel in het NRC. In dit artikel werd aandacht besteed aan het wonen in Duitsland (of België) als oplossing voor de het schrijnende woningtekort in Nederland. In het kader van het artikel werden twee van onze collega’s gevraagd naar de fiscale aspecten van het wonen in Duitsland, het werken in Nederland en hun praktische ervaringen. Het betreffende artikel kun je hier teruglezen.

In het artikel van het NRC bestond slechts beperkt de mogelijkheid om de fiscale aspecten van het wonen in Duitsland en werken in Nederland te belichten. Daarom hebben we de fiscale gevolgen van het wonen in Duitsland en werken in Nederland nog eens voor u op een rij gezet.

Stappenplan bij emigreren naar Duitsland

Stel dat u geen geschikte woning in Nederland kunt vinden en u besluit om in Duitsland een woning te kopen. Velen zullen het niet direct beseffen, maar in principe gaat u dan emigreren. Een verhuizing naar het buitenland heeft veel gevolgen. Waar moet u bijvoorbeeld aangifte inkomstenbelasting doen? En waar betaalt u belasting over uw inkomen?

Door te verhuizen naar Duitsland, is er in principe sprake van emigreren. Doordat u voortaan niet langer inwoner bent van Nederland maar van Duitsland, zult u een emigratieaangifte in Nederland moeten indienen, een zogeheten M-aangifte. Dit is een soort laatste afsluitende aangifte. Na het doen van deze aangifte bent u niet langer binnenlands belastingplichtige in Nederland. Wanneer u (bijvoorbeeld) blijft werken in Nederland en inkomen uit Nederland ontvangt, bent u mogelijk nog wel belastingplichtig in Nederland. U wordt dan aangemerkt als buitenlands belastingplichtige in Nederland.

Naast de aangifte inkomstenbelasting in Nederland zult u voortaan ook jaarlijks een aangifte inkomstenbelasting in Duitsland moeten indienen. Ondanks dat het fiscale stelsel in Duitsland overeenkomsten vertoont met de Nederlandse fiscale wetgeving, zijn er uiteraard ook veel verschillen. Laat u daarom altijd goed voorlichten door een (belasting-)adviseur in Duitsland. Uiteraard kunnen wij u hierin helpen. Wij hebben een uitgebreid netwerk van adviseurs in Duitsland.

Belastingplicht bij wonen in Duitsland 

Alle landen hebben op basis van hun eigen nationale wetgeving geformuleerd wanneer u in dat land wel of niet belastingplichtig bent, zo ook Duitsland en Nederland. Wanneer u emigreert naar Duitsland, zal Duitsland u aanmerken als inwoner. Gevolg hiervan is, dat u in principe over uw gehele inkomen (wereldinkomen) in Duitsland belasting moet betalen. Het kan echter zo zijn dat ook Nederland wil heffen over uw inkomen, bijvoorbeeld omdat u nog altijd werkzaam ben in Nederland voor een Nederlandse werkgever. Zouden Nederland en Duitsland onderling niets geregeld hebben, dan is sprake van dubbele belastingheffing. In Duitsland omdat u daar uw wereldinkomen moet aangeven en in Nederland omdat het inkomen uit Nederland afkomstig is en u uw werkzaamheden in Nederland verricht.

Om dubbele belastingheffing te voorkomen, heeft Nederland heel veel belastingverdragen gesloten, waaronder met Duitsland. In het belastingverdrag ter voorkoming van dubbele belasting is bepaald welk land mag heffen over het betreffende inkomen in grensoverschrijdende gevallen. Simpel gezegd is een belastingverdrag niets meer dan een lange lijst met diverse soorten inkomen. Voor elke soort inkomen bepaalt het belastingverdrag welk land mag heffen over het betreffende inkomen. Als dit het geval is, betaalt u in principe in twee landen belasting. Om het betalen van dubbele belasting te voorkomen, heeft Nederland met veel landen een belastingverdrag gesloten, zo ook met Duitsland. In het belastingverdrag is bepaald welk land over welke inkomsten mag heffen. Zo is in het belastingverdrag onder andere een bepaling opgenomen voor inkomen uit dienstbetrekking, inkomen uit zelfstandige arbeid, dividenden, pensioenen en vermogenswinsten.

Inkomen uit dienstbetrekking en wonen in Duitsland

Wanneer u een woning koopt in Duitsland, maar blijft werken voor een werkgever in Nederland, bepaalt het belastingverdrag waar uw inkomen belast is. Volgens de hoofdregel in het belastingverdrag zijn de inkomsten uit dienstbetrekking in principe belast in het land waar u fiscaal inwoner bent, in ons voorbeeld dus Duitsland.

Op deze hoofdregel gelden een aantal uitzonderingen. Als eerste geldt dat, wanneer de werkzaamheden daadwerkelijk in Nederland uitgevoerd worden voor een in Nederland gevestigde werkgever, Nederland heffingsbevoegd is over het inkomen dat is toe te rekenen aan de werkzaamheden in Nederland.

Een tweede uitzondering is dat, wanneer er geen sprake is van een in Nederland gevestigde werkgever, maar dat de werkzaamheden wél in Nederland worden uitgevoerd gedurende meer dan 183 dagen per jaar. Dit wordt ook wel de 183-dagenregeling genoemd. Belangrijk te vermelden is, dat het niet alleen gaat om werkdagen. Ook de dagen die niet gewerkt worden, maar waarop iemand zich wel in Nederland bevindt, tellen mee voor de grens van 183 dagen. Hierbij is er een uitzondering, namelijk voor de werkzaamheden die in het kader van de dienstbetrekking in de andere staat, het werkland, worden uitgeoefend. Het woonland mag enkel belasting heffen over de in het werkland verrichte werkzaamheden, wanneer aan de volgende (cumulatieve) voorwaarden wordt voldaan.

Dit betekent dat, wanneer u als inwoner van Duitsland werkzaamheden verricht vanuit huis, deze dagen belast zijn in Duitsland. Werkt u voor een Nederlandse werkgever in Nederland, dan zijn deze werkzaamheden vanaf de eerste dag belast in Nederland. Is geen sprake van een Nederlandse werkgever, maar bijvoorbeeld van een Duitse werkgever, dan geldt de 183-dagenregeling en bent u pas belastingplichtig in Nederland na 183 dagen. Let wel, u bent dan belastingplichtig over alle dagen die u in Nederland gewerkt hebt. Zodra u de 183 dagen overschrijdt, wordt u als het ware met terugwerkende kracht belastingplichtig in Nederland.

Inkomen uit vermogen en wonen in Duitsland

Net als voor de inkomsten uit dienstbetrekking, is in het belastingverdrag tussen Nederland en Duitsland een bepaling opgenomen over het inkomen uit vermogen. In Nederland is vermogen in principe belast in box 3. In box 3 is het werkelijk behaalde rendement niet relevant. Er wordt uitgegaan van een fictief behaald rendement. Dit fictieve rendement wordt belast tegen een belastingtarief van 31% (2022).

In tegenstelling tot Nederland is in Duitsland  het werkelijk genoten rendement belast met inkomstenbelasting.

Het belastingverdrag tussen Nederland en Duitsland bepaalt dat, ingeval van inkomen uit vermogen, alleen het woonland van de betreffende persoon mag heffen over genoten inkomsten. Dit betekent dat in ons voorbeeld Duitsland mag heffen over bijvoorbeeld de ontvangen rente op een spaarrekening of ontvangen dividend op gehouden aandelen. Een uitzondering is gemaakt voor inkomen uit vastgoed. Vastgoed wordt in principe belast in het land waar het vastgoed gelegen is.

Inkomen uit pensioen en wonen in Duitsland

Niet alleen mensen met een baan in Nederland besluiten om te emigreren naar Duitsland. Wij zien veel gepensioneerden die besluiten om de stap naar Duitsland te zetten en aldaar een woning te kopen. Deze mensen hebben hun pensioen vaak opgebouwd bij een Nederlandse werkgever. Zij hebben daarom vaak een AOW-uitkering, aangevuld met een Nederlands (privaatrechtelijk) pensioen. Ook in deze gevallen is het belastingverdrag van toepassing op de inkomsten die deze mensen als inwoner van Duitsland ontvangen uit Nederland.

We hebben al aangegeven dat het belastingverdrag voor diverse inkomenssoorten bepalingen bevat en de heffingsrechten verdeelt tussen Nederland en Duitsland. Zo is er (uiteraard) ook een bepaling opgenomen over pensioenen.  Dit artikel kent een aantal lastige bepalingen, echter geldt als hoofdregel dat pensioen, indien gezamenlijk niet meer dan € 15.000 bruto per jaar, wordt belast in het woonland van de betreffende persoon. De genoemde grens is voor alle pensioenen gezamenlijk en inclusief de AOW. Wordt dit bedrag overschreden, dan verschuift het heffingsrecht naar land waar de pensioenen vandaan komen. Dit is geen onlogische gedachte. De pensioenen zijn namelijk ook fiscaal gefaciliteerd opgebouwd in het land waar de betalingen vandaan komen.

Sociale verzekeringsplicht bij wonen in Duitsland

Naast de belastingen, speelt in veel gevallen de sociale verzekeringsplicht een erg belangrijke rol. Met sociale verzekeringsplicht bedoelen we bijvoorbeeld de AOW (inclusief de AOW-opbouw), ziektekostenverzekering en kinderbijslag.

Het is belangrijk te beseffen, dat de sociale verzekeringsplicht afzonderlijk geregeld is en niet valt onder de werking van een belastingverdrag. Een verdrag ziet specifiek en alleen op belastingen. Binnen Europa is de sociale verzekeringsplicht geregeld in een verordening. In deze verordening is vastgelegd in welke lidstaat een persoon sociaal verzekeringsplichtig is ingeval van grensoverschrijdend werken.

Uit de verordening volgt, dat een persoon altijd maar in één lidstaat sociaal verzekeringsplichtig is. Het bepalen waar een persoon sociaal verzekeringsplichtig is, is van vele factoren afhankelijk. Als hoofdregel geldt dat, wanneer een persoon 25% of meer van zijn of haar werkzaamheden verricht in zijn / haar woonstaat, deze persoon ook aldaar verzekeringsplichtig is. Vaak betekent dit voor een buitenlandse werkgever, dat deze werkgever zich verplicht moet registreren in het woonland van de werknemer en daar verplicht sociale verzekeringspremies in moet houden op het salaris en af moet dragen aan de lokale belastingautoriteit.

In de hiervoor geschetste casus zou dit betekenen, dat een in Duitsland woonachtige werknemer die werkzaam is voor een Nederlandse werkgever, in principe in Nederland sociaal verzekeringsplichtig is.  Echter, wanneer de werknemer een aantal dagen per week vanuit huis werkt, kan dit de onbedoelde consequentie hebben dat de verzekeringsplicht verschuift van Nederland naar Duitsland. Uiteraard met alle gevolgen van dien, zowel voor de werkgever als voor de werknemer. Belangrijk te vermelden is, dat in tijden van corona er op deze regels enige versoepelingen zijn aangebracht.

Fiscaal advies inzake emigratie naar Duitsland

Veel mensen realiseren zich niet altijd wat de gevolgen (kunnen) zijn wanneer ze naar het buitenland verhuizen. Met name in de grensstreek betekent emigreren naar Duitsland soms letterlijk dat men maar een paar kilometer verderop gaat wonen. Zoals uit dit artikel blijkt, kan dit echter allerlei gevolgen hebben. Niet alleen fiscaal, maar ook voor de sociale verzekeringsplicht is het dus altijd van belang om in grensoverschrijdende gevallen u goed te laten voorlichten. Uiteraard kunnen wij hierbij helpen. Overweegt u om te verhuizen naar Duitsland? Of staat u op het punt om een baan in Duitsland  te accepteren? Neem contact met ons op. We leggen u graag uit waar u op moet letten en hoe een en ander voor u persoonlijk uitwerkt!

EK