Belastingdienst 2.0

Het kabinet is vorige week gevallen door een affaire die grotendeels haar oorsprong vindt binnen de Belastingdienst. Omdat de rechterlijke macht en bewindslieden geen oor hadden voor de situatie, ontplofte het kabinet. Maar is dit nu uniek? Nee!

Algemene beginselen van behoorlijk bestuur

Het bestuursrecht kent al jaren de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Dit zijn eenvoudige en menselijke spelregels tussen overheid en burger  (of bedrijven). De beginselen worden vaak met voeten getreden met ernstige gevolgen. De belangrijkste beginselen zijn:

1. Zorgvuldige voorbereiding
2. Fair play
3. Verbod van detournement de procedure en pouvoir
4. Gelijkheid

Het bevoegde gezag (in mijn vak de Belastingdienst) moet bij het nemen van een besluit alle relevante factoren en omstandigheden opsporen en laten meewegen (3:2 AWB). Vervolgens wordt zonder vooringenomenheid en onpartijdig een besluit genomen (Fair play, 2.4 AWB). Dit besluit moet vervolgens goed en zorgvuldig worden gemotiveerd, de feiten moeten kloppen en de motivering moet logisch en begrijpelijk zijn (3:47 AWB). Als er vertrouwen is opgewekt, dan moet dit worden meegenomen bij de beslissing. De Belastingdienst mag haar bevoegdheden niet onbevoegd gebruiken en alleen maar voor het doel waarvoor zij de bevoegdheid heeft gekregen (3:3 AWB). En tenslotte, iedereen wordt gelijk behandeld (artikel 1 Grondwet).

De praktijk

De praktijk is weerbarstig. Dagelijks word ik geconfronteerd met gezeur en geneuzel over eenvoudige zaken, zoals:

• Geen inzage in dossier;
• Onvoldoende informatie aangaande een besluit;
• Trage afhandeling;
• Geen of gedeeltelijke inzage in dossiers;
• WOB-verzoeken die niet tijdig en / of niet afdoende worden behandeld (of alles is zwart gelakt);
• Onduidelijkheden over hoe tot een besluit is gekomen, etc.

Onwil is nog steeds aan de orde. Rechters bedekken de algemene beginselen nog steeds met de mantel der liefde zonder hierop een keer keihard op te treden. Gelijkheid is een onbegaanbare juridische route en schending van de zorgvuldigheid levert hooguit een "corrigerende vinger" op. Waarom pakt de rechter gewoon niet een keer door, is een besluit niet zorgvuldig genomen of wordt er te hard ingegrepen, dan is het besluit niet rechtsgeldig genomen en gaat de aanslag in het permanente archief !

De komende jaren krijgen we de lakmoesproef ... Hoe wordt omgegaan met de NOW-controle of andere coronamaatregelen? Hoe wordt omgegaan met betalingsregelingen met de Belastingdienst?

Onderzoek bij de Belastingdienst

Ik hoop dat deze affaire ervoor zorgt dat de cultuur binnen de Belastingdienst zal veranderen. Uit een cultuuronderzoek bij de Belastingdienst wordt duidelijk dat we er nog lang niet zijn. Het kabinet valt maar bij de Belastingdienst zit iedereen nog keurig op zijn plek, en dit terwijl de cultuur slecht is ... erg slecht. De conclusies uit het rapport maken duidelijk waar het mis gaat. De belangrijkste conclusies:

1. Gat tussen management en werknemers;
2. Soms een angstcultuur;
3. Intern samenwerken gaat moeizaam;
4. Snelheid krijgt voorrang boven kwaliteit en inhoud;
5. Burgers en bedrijven staan niet centraal, is geen ruimte voor;
6. Er is geen visie omtrent de menselijke maat.

Hoe moet dit ooit goedkomen ... Er zullen mensen bij de Belastingdienst moeten vertrekken, in het bedrijfsleven is dit niet anders (bij discriminatie, onzorgvuldig werken, etc.). Ik wens de mensen bij de Belastingdienst sterkte !