Marco Bik over Boekenonderzoeken: ''Niet iets om bang voor te zijn''

REDACTIE NEXTENS d.d. 23.05.2025, Dit interview verscheen in Belasting Magazine #4, 2025.

Marco Bik, partner en belastingadviseur bij Jongbloed Fiscaal Juristen, wil met zijn whitepaper over boekenonderzoeken vooral één boodschap overbrengen: ondernemers hoeven niet bang te zijn voor een controle van de Belastingdienst.

In het interview licht hij toe waarom, en hoe ondernemers zich het beste kunnen voorbereiden op een bezoek van de fiscus.

Boekenonderzoek: zeldzaam, maar impactvol

Hoewel slechts 0,4 procent van de mkb-ondernemers jaarlijks een boekenonderzoek krijgt, kan zo’n controle toch als intimiderend worden ervaren. Bik: ''We leggen in het whitepaper uit dat je er niet van wakker hoeft te liggen als je een aantal spelregels in acht neemt.'' De kans op controle is klein, maar neemt wel iets toe nu de Belastingdienst meer controlemedewerkers aanneemt en projectmatig werkt, bijvoorbeeld bij de DBA-controles in 2024.

Bedrijfsbezoek is geen controle

Een bedrijfsbezoek is iets anders dan een boekenonderzoek. ''Bij een bedrijfsbezoek komen twee medewerkers van de Belastingdienst langs om kennis te maken met het bedrijf. Ze willen weten hoe de onderneming in elkaar zit, welke marges worden gemaakt, of er veel met zzp’ers wordt gewerkt,'' legt Bik uit. Hij raadt ondernemers aan om dit soort bezoeken zelf af te handelen, zonder adviseur. ''Een fiscalist voegt bij een kennismakingsgesprek weinig toe.''

De controleur is geen vijand

Volgens Bik is het beeld van de controleur als tegenstander achterhaald, maar nog niet helemaal verdwenen. ''In het ‘fraudetijdperk’ werd een controle geacht iets op te brengen. Dat maakte de verhoudingen stroef. Ondernemers zijn vaak openhartig, maar zien die openheid soms terug in het controlerapport.'' Hij pleit voor een houding waarbij de Belastingdienst toetst of de wet correct is toegepast, niet of er opbrengst uit de controle komt.

Ruimte voor pragmatiek

Hoewel de houding van controleurs volgens Bik niet wezenlijk is veranderd sinds de toeslagenaffaire, ziet hij wel ruimte voor pragmatische oplossingen. ''Niet alles is zwart-wit. Over sommige posten, zoals voorzieningen, kun je afspraken maken. Maar als de controleur vindt dat hij geen ruimte heeft voor een compromis, dan houdt het op.'' Procederen is dan een optie, maar kost geld en moet goed worden afgewogen.

Geldsteekproeven: kleine fout, grote gevolgen

Een belangrijk aandachtspunt in het whitepaper is de geldsteekproef. Hierbij worden steekproefsgewijs bonnen gecontroleerd, en fouten worden geëxtrapoleerd naar het geheel. ''Bij grote ondernemingen kan één afgekeurde euro leiden tot een correctie van tienduizenden euro’s over meerdere jaren,'' waarschuwt Bik. Tegenbewijs is mogelijk, maar vereist dat de ondernemer zelf een steekproef uitvoert. Iets wat in de praktijk zelden gebeurt.

Derdenonderzoeken en geheimhouding

Bij derdenonderzoeken, waarbij bijvoorbeeld leveranciers worden bevraagd, geldt een geheimhoudingsplicht. In theorie mag de derde partij de onderneming niet informeren, maar in de praktijk gebeurt dat soms toch. Bik: ''Ik adviseer niemand om te bellen, maar ik begrijp dat het gebeurt. Zeker bij FIOD-onderzoeken is het verstandig om voorzichtig te zijn.''

Informatievoorziening en bewijslast

De informatiebeschikking, bedoeld om duidelijkheid te scheppen over welke gegevens moeten worden verstrekt, pakt in de praktijk niet altijd gunstig uit voor de belastingplichtige. ''Als je blijft weigeren, krijg je te maken met omkering van de bewijslast. Dan mag de Belastingdienst schatten wat je bezit, en moet jij bewijzen dat dat niet klopt. Die wedstrijd verlies je bijna altijd.''

Geen reden tot paniek

Bik sluit af met een geruststellende boodschap: ''De Belastingdienst komt kijken of de administratie klopt en of de wet goed is toegepast. Vaak wordt er wel iets gevonden, maar dat is meestal geen reden tot paniek. Over een boekenonderzoek hoeft niet ingewikkeld gedaan te worden.''