Bonus of aandelen voor werknemer

Het genietingsmoment bij uitruil van salaris voor deelname aan een bonusplan, hoe zit dit?

De kennisgroep loonheffingen van de Belastingdienst (KG:204:2025:15) heeft een standpunt gepubliceerd met betrekking tot het genietingsmoment in geval van uitruil van bruto loon voor deelname aan een bonusplan. In dit artikel behandelen wij dit standpunt met natuurlijk een fiscaal kritische noot over de toch wel wat te rechtlijnige uitleg die hieraan wordt gegeven.

De belastingdienst vergelijkt een bonusplan met een voorwaardelijk recht op een winstdeling of tantieme. Dergelijke rechten vormen geen loon in de vorm van recht (artikel 10a Wet LB). De beloning wordt belast op het moment dat deze wordt betaald, zie hiertoe ook een aantal arresten van de Hoge Raad (Hoge Raad 2 december 1964 ECLI:NL:HR:1964:AX7200, Hoge Raad d.d. 3 maart 1999 ECLI:NL:HR:1999:AA2694 of Hoge Raad d.d. 11 november 2005 ECLI:NL:HR:2005:AO7687)  

Bonus voor werknemer in aandelen in plaats van salaris

Een werkgever heeft een regeling waarbij werknemers af kunnen zien van bepaalde bronnen (in dit geval de uitruil van regulier salaris) in ruil voor bepaalde doelen (hierna: de uitruilregeling).

Een van de doelen is deelname aan het bonusplan. De keuze om deel te nemen aan het bonusplan kan één keer per kalenderjaar uiterlijk aan het begin van de maand januari worden gemaakt.

Op dit keuzemoment zijn de bronnen die de werknemer uitruilt nog niet ‘genoten’. Kiest de werknemer niet voor de uitruilregeling dan geniet hij de bronnen (het loon) gedurende het kalenderjaar.

Kenmerken van het beoordeelde bonusplan:

1. Het plan voorziet in een beloning die afhankelijk is van:

• het maandloon;
• de bonusopportunity (een percentage dat afhankelijk is van de functieschaal);
• de mate van realisatie van collectieve en individuele targets in een kalenderjaar uitgedrukt in een bonuspercentage.

2. De bonus wordt na afloop van het kalenderjaar vastgesteld door het loon te vermenigvuldigen met de bonusopportunity en met de uitkomst van het bonuspercentage. De uitkering wordt uitbetaald in april van het jaar volgend op het kalenderjaar waarin de targets zijn gerealiseerd.
3. De minimale inleg (het loon waarvan wordt afgezien) bedraagt 5%.
4. Als de werknemer gedurende het kalenderjaar uit dienst gaat, dan wordt het brutoloon waarvan is afgezien om deel te nemen aan het bonusplan, alsnog als bedrag ineens (onder inhouding van loonheffing) uitbetaald. Overlijden van de werknemer wordt behandeld als uitdiensttreding.

Genietingsmoment van het loon

Om het standpunt van de Belastingdienst te begrijpen c.q. in perspectief te plaatsen is allereerst van belang om vast te stellen dat loon belast is, op het moment dat het ‘fiscaal’ wordt genoten. De wet op de loonbelasting kent daarvoor een apart artikel, dat bepaalt dat loon wordt genoten op het tijdstip waarop het:

• Betaald of verrekend wordt, ter beschikking van de werknemer wordt gesteld of rentedragend wordt, danwel
• Vorderbaar en tevens inbaar wordt.

Dan is er een aanvullende bepaling (anti-misbruik) die bepaalt dat als wordt overeengekomen dat het loon geheel of gedeeltelijk op een ongebruikelijk tijdstip zal worden genoten, hiermee geen rekening wordt gehouden (en dus wordt belast op het wel gebruikelijke tijdstip).

Kern is dat loon wordt genoten als je er al recht op hebt. Dus loon van december 2025 is nog niet vorderbaar in augustus en wordt dus ook nog niet genoten (en belast). Best wel logisch dus.

Uitruil arbeidsvoorwaarden

Om arbeidsvoorwaarden te kunnen uitruilen, mag geen sprake zijn van loon dat fiscaal al is genoten. Met andere woorden alleen toekomstig loon kan worden uitgeruild.

Beoordeling van de uitruil salaris wernemer 

De kennisgroep van de Belastingdienst meent, dat in dit geval sprake is van loon dat op een ongebruikelijk tijdstip wordt genoten. Het loon dat wordt genoten is daarom het totaalbedrag aan loon waarvan de werknemer afziet in ruil voor deelname aan het bonusplan. Dit loon wordt belast op het moment van de uitruil.

Ook de uitkering die de werknemer uiteindelijk ontvangt (uit het bonusplan), vormt op dat moment loon. Een redelijke wetstoepassing brengt dan volgens de kennisgroep met zich mee dat bij de berekening van de verschuldigde loonheffingen over die uitkering het bedrag dat eerder is aangemerkt als loon hierop in mindering kan worden gebracht (tot maximaal nihil). 

De kruks zit hem in de vraag of in dit geval loon op een ongebruikelijk tijdstip wordt genoten. De kennisgroep beantwoordt deze vraag, onder verwijzing naar de wetsgeschiedenis, bevestigend. Het ongebruikelijke tijdstip wordt als volgt gemotiveerd:

• Het samenstel van afzien van regulier salaris voor een toekomstige onzekere uitkering (die afhankelijk is van het behalen van targets) moet worden aangemerkt als een uitstelovereenkomst waardoor het genietingsmoment verschuift naar een ongebruikelijk tijdstip, namelijk naar april van het jaar dat volgt op het kalenderjaar waarin de werknemer recht heeft op zijn salaris. Onder normale omstandigheden is een dergelijk uitstel van regulier salaris, naar Nederlandse maatstaven gemeten, ongebruikelijk.
• Bovendien is het inzetten van regulier salaris voor een bonus die afhankelijk is van het behalen van targets ongebruikelijk. Normaal gesproken kent een werkgever een dergelijke bonus toe naast het reguliere loon.

Noot fiscaal jurist inzake genietingsmoment bonusplan

Voor het standpunt van de Belastingdienst met betrekking tot de ongebruikelijkheid is op zich wel wat te zeggen. Het inzetten van regulier salaris als bron voor het verkrijgen van een onzekere toekomstige bonusuitkering is inderdaad ongebruikelijk. Het is echter de vraag of deze ongebruikelijkheid moet worden beoordeeld. Immers er is sprake van een uitruil van arbeidsvoorwaarden. Voorafgaand aan het genietingsmoment van het loon wordt hiervan afgezien.

Op grond van vaste rechtspraak geldt dat als tijdig wordt afgezien van loon (en dat ook van tevoren goed schriftelijk is vastgelegd), dat loon niet wordt genoten. Voor wat betreft de ongebruikelijkheid van het uitwisselen van loon voor een onzekere bonusuitkering kan niet worden gesteld dat sprake is van het uitstellen van de uitbetaling van (een deel van het) loon. Immers de bonusuitkering is onzeker (zij is afhankelijk van het behalen van targets). Dit maakt dat mogelijk geen bonusuitkering plaatsvindt. In dat geval kan ook niet worden verdedigd dat sprake is van het uitstellen van loon naar een ongebruikelijk tijdstip. Er wordt alsdan (correct) afgezien van bruto loon in ruil voor een bonusuitkering die niet volgt. Welk loon wordt in dat geval dan uitgesteld? De stelling van de kennisgroep dat sprake is van een uitstelovereenkomst is daarmee niet correct.

Tijdens de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel waarin de regeling is opgenomen over het ongebruikelijke genietingstijdstip zijn Kamervragen gesteld. Een van deze Kamervragen zag op de situatie met betrekking tot de regeling voor leerkrachten die een deel van hun salaris waarop ze recht hebben in een periode van vier jaar pas laten uitbetalen in het vijfde jaar waarin ze een ‘sabbatical’ nemen. De Staatssecretaris van Financiën gat indertijd aan hierin geen betaling op een ongebruik tijdstip te zien.  Om die reden wordt er in het voorbeeld van de leraren dus pas loonbelasting geheven over het loon dat in het vijfde jaar wordt uitbetaald. Ik zie geen verschil tussen de afspraak die in het onderwijs kan worden gemaakt en de thans beoordeelde uitruil van loon in een onzekere bonusuitkering.

Ingeval de werknemer uit dienst gaat of overlijdt, bestaat er in de voorgelegde situatie (alsnog) recht op uitbetaling van het loon waarvan eerder is afgezien. Ook nu is er geen enkele aanleiding om op het moment van afzien van het bruto loon al een genietingsmoment (en dus heffingsmoment) aan te nemen. Zowel de uitdiensttreding als het overlijden zijn onzekere gebeurtenissen in de toekomst.

Naar ik aanneem zal een medewerker die weet dat hij uit dienst gaat of eerdaags zal gaan overlijden, niet deelnemen aan de uitruil van salaris naar een mogelijke bonusuitkering in de toekomst. In deze gevallen dient derhalve aansluiting te worden gezocht bij het realiteitsgehalte van de uitruil. Als deze correct is uitgevoerd, bestaat er geen enkele aanleiding om op het moment van afzien van het bruto loon al een genietingsmoment/heffingsmoment aan te nemen.

Hoewel kan worden afgevraagd of de beschreven casus niet eenvoudiger had kunnen worden vormgegeven, kan het standpunt van de kennisgroep op basis van wetsgeschiedenis en vaste rechtspraak inzake het uitruilen van arbeidsvoorwaarden in twijfel worden getrokken. De jurisprudentie inzake de blijfpremie (Hoge Raad d.d. 22 november 2013 ECLI:NL:HR:2013:1269) of een werknemer die af ziet van het genieten van salaris (Hoge Raad d.d. 14 november 2008 ECLI:NL:HR:2008:BG4256 zou ook een ander licht kunnen werpen op de uitleg aangaande het genietingsmoment.

Bronnen bonusplan werknemer

KG:204:2025:15 Genietingsmoment bonusplan

Kamerstukken I 1993/94, 21882, nr. 157b, p. 6

Handelingen EK, 1993/94, nr. 13, pagina 833.