Illegaal vuurwerk, legale aftrek? De grenzen van kosten in box 1

Soms laat het fiscale recht zich van zijn meest ongemakkelijke kant zien. Wie denkt dat het belastingrecht netjes stopt waar strafrecht begint, komt bedrogen uit. Dat blijkt opnieuw uit de uitspraak van Rechtbank Zeeland-West-Brabant van 18 december 2025 (ECLI:NL:RBZWB:2025:9021), waarin de rechter zich moest buigen over de aftrekbaarheid van schadevergoedingen na een ernstig vuurwerkincident.

Is schadevergoeding bij illegale activiteit aftrekbaar?

De feiten liegen er niet om. Belanghebbende was begin jaren 2000 structureel betrokken bij de handel in zwaar professioneel vuurwerk. In 2003 ging het mis: verkoop aan een particulier leidde tot een ernstig ongeval. Strafrechtelijk volgde een veroordeling. Civielrechtelijk werd belanghebbende jaren later veroordeeld tot betaling van bijna € 400.000 schadevergoeding. Een deel daarvan werd in 2018 betaald en in aftrek gebracht als resultaat uit overige werkzaamheden.

De Belastingdienst zette drie stevige verdedigingslinies op:

1. er zou in 2003 überhaupt geen bron van inkomen zijn geweest;
2. de kosten zouden privé kosten zijn, omdat het om illegale activiteiten ging;
3. kosten die samenhangen met strafbare feiten zouden nooit aftrekbaar zijn.

De rechtbank veegt die redenering slechts gedeeltelijk van tafel — en juist dat maakt deze uitspraak zo interessant.

Ook illegale activiteiten kunnen bron van inkomen vormen 

De rechtbank grijpt terug op het klassieke broncriterium:

1. deelname aan het economische verkeer,
2. oogmerk om voordeel te behalen, en
3. een objectieve voordeelverwachting.

Op basis van de feiten is de conclusie helder: belanghebbende verrichtte structureel activiteiten in de vuurwerkhandel, ontving provisies en opereerde niet incidenteel of hobbymatig, hij was dus gewoon een echte (wellicht soms illegale) ondernemer. Dat die activiteiten risicovol — en deels illegaal — waren, doet daar fiscaal niet aan af. Ook verboden activiteiten kunnen een bron van inkomen vormen. De verkoop van het vuurwerk stond volgens de rechtbank niet los van die werkzaamheid, maar vond daarin plaats. Dat is geen nieuw recht, maar wel een ongemakkelijke waarheid: de fiscus belast inkomsten uit illegale activiteiten, en erkent daarmee impliciet dat ook daar kosten tegenover kunnen staan.

Strafrecht versus fiscaal en civielrecht

Die erkenning kent echter duidelijke grenzen. Artikel 3.14 Wet IB 2001 sluit kosten uit die verband houden met misdrijven waarvoor de belastingplichtige onherroepelijk strafrechtelijk is veroordeeld. Kosten van de strafprocedure zelf? Niet aftrekbaar. Geen discussie.

Maar de schadevergoeding die voortvloeit uit een civielrechtelijke aansprakelijkheid ligt anders. Die vergoeding is geen straf, maar herstel van schade. De rechtbank oordeelt dat deze betalingen wél aftrekbaar zijn, omdat zij rechtstreeks samenhangen met de bron van inkomen. De causaliteit is doorslaggevend, niet het morele oordeel over de gedraging.

Voor belanghebbende loopt het alsnog deels verkeerd af. De rechtbank is streng op het punt van tijdstip van aftrek. Kosten zijn alleen aftrekbaar in het jaar waarin zij daadwerkelijk zijn betaald. Betalingen uit 2014–2017 hadden dus ook in die jaren in aanmerking moeten worden genomen. Belastingplichtige is in 2015 veroordeeld door de civiele rechter. Betalingen zijn voordien (2014) en nadien verricht. Naar het oordeel van de Rechtbank had belastingplichtige deze kosten en overige gemaakte kosten in het jaar van betaling in aanmerking moeten nemen. In het jaar 2018 kunnen daarom slechts de kosten in de aftrek worden gebracht die belastingplichtige in 2018 heeft betaald (derhalve € 86.000). De betalingen in 2014 tot en met 2017 had belastingplichtige in dat jaar in aftrek moeten brengen, tja timing is alles in het fiscale recht. 

Noot fiscaal jurist inzake aftrek van schadevergoeding bij illegale activiteiten

De les: fiscaal recht is moreel blind, maar niet grenzeloos. Deze vuurwerkzaak bevestigt drie belangrijke lijnen in het fiscale recht:

1. Ook risicovolle of illegale activiteiten kunnen een bron van inkomen vormen
2. Civielrechtelijke schadevergoedingen kunnen aftrekbaar zijn als zij voldoende samenhangen met die bron.
3. Strafrechtelijke sancties blijven buiten de aftrek — en timing is cruciaal.

Met deze uitspraak sluiten we het jaar knallend af. Maar de onderliggende boodschap is allesbehalve feestelijk: wie risico’s neemt in zijn werkzaamheden, neemt die ook fiscaal. Zorgvuldigheid, risicobeheersing en een scherp oog voor timing zijn geen luxe, maar noodzaak.

Wij wensen iedereen veilige feestdagen en een voorspoedig — en vooral beheerst, gezond en vrolijk — 2026.