Vertrouwensbeginsel en belastingen

Op de overheid moet je kunnen vertrouwen. Maar in hoeverre mag u de Belastingdienst vertrouwen? In dit artikel een eenvoudig overzicht.

Vertrouwensbeginsel bij een navorderingsaanslag

In deze zaak speelde X een belangrijke rol in een project in Oman namens zijn werkgever, Y BV. Naar aanleiding van zijn IB-aangifte 2016 kreeg X een teruggaaf van loonheffing op basis van het Golfstatenbesluit. Dit verzoek werd gehonoreerd door de inspecteur, wat leidde tot een terugbetaling van € 121.955. Echter, later bleek dat Y BV al correcties had doorgevoerd in de loonadministratie, waardoor X niet daadwerkelijk recht had op die teruggaaf. De inspecteur legde in 2021 een navorderingsaanslag IB 2016 op, gebaseerd op de herziene loongegevens van Y BV.

X stelde beroep in tegen deze navorderingsaanslag, met als argument dat hij in vertrouwen had gehandeld op basis van de eerdere beslissing van de inspecteur. Hoewel de Rechtbank Den Haag op 22 augustus 2023 (ECLI:NL:RBDHA:2023:12568) in eerste instantie oordeelde dat de navorderingsaanslag terecht was, vernietigde Hof Den Haag d.d. 10 april 2024 (ECLI:NL:GHDHA:2024:804) deze beslissing op basis van het vertrouwensbeginsel. Het Hof oordeelde dat de inspecteur door het inwilligen van X’s verzoek het vertrouwen had gewekt dat de teruggaaf terecht was. X had geen kennis van de eerdere correcties door Y BV en had alle relevante informatie correct verstrekt. Het hoger beroep van X was succesvol en de navorderingsaanslag werd vernietigd.

Vertrouwensbeginsel bij juist invullen formulieren belastingdienst

Vertrouwen is goed en controleren is beter. De basis van het vertrouwensbeginsel is dat een belastingplichtige de belastingdienst moet kunnen vertrouwen en hij of zij ervan mag gaan dat er zorgvuldig wordt gehandeld. Tevens kan de belastingdienst (de inspecteur) niet terugkomen op eerdere handelingen. In een casus bij het Gerechtshof 's Hertogenbosch d.d. 31 januari 2024 (ECLI:NL:GHSHE:2024:269) ging het om een in België wonende pensionado met pensioen uit Nederland en België (buitenlands belastingplichtig). De heer X vroeg keurig elk jaar een vrijstellingsverklaring in Nederland aan zodat er geen loonbelasting en premies volksverzekeringen worden ingehouden over zijn pensioenuitkering. In deze verklaring is geen ruimte om aan te geven dat er ook pensioen in het woonland (België) wordt betaald. De inspecteur trekt de verklaring per 2018 in en legt over 2014 tot en met 2017 navorderingaanslagen op. Partijen zijn het er over eens dat bij een juiste opgave Nederland inderdaad had mogen heffen, edoch de heer X heeft alles keurig opgegeven en ingevuld en mocht er dan ook op vertrouwen dat er niks aan de hand was. Volgens de inspecteur had de heer X (of zijn fiscalist) moeten weten dat de Nederlandse vrijstellingsbeschikking fout zou moeten zijn, dus de heer X mag er op vertrouwen maar dit vertrouwen is niet gerechtvaardigd (aldus de inspecteur). Volgens het Gerechtshof ligt dit anders, de heer X mag op de vrijstellingsverklaring vertrouwen, dit vertrouwen is ook gerechtvaardigd omdat:

• de toezegging is niet in strijd met een juiste wetstoepassing welke de belastingplichtige had moeten weten of beseffen
• de belastingplichtige mocht in redelijk vertrouwen op de uitlatingen van de belastingdienst
• de belastingdienst moet de toezegging hebben gedaan op grond van alle relevante feiten en omstandigheden.

Het Gerechtshof was het dus met de heer X eens. De Hoge Raad d.d. 24 oktober 2025 ECLI:NL:HR:2025:1618 vraagt eerst de AG om advies (d.d. 22 november 2024 ECLI:NL:PHR:2024:1255). Volgens de AG ligt de zaak vrij simpel, de heer X heeft het aanvraagformulier juist en volledig ingevuld en hij mag er dan op vertrouwen dat alle relevante informatie is verstrekt. Volgens de AG was er voor de heer X geen aanleiding om te denken (of veronderstellen) dat hij informatie over de feitelijke heffing in België moest verstrekken, hierover werden immers geen vragen gesteld. Van de heer X hoeft niet worden verwacht dat hij de Nederlandse Belastingdienst onderwijs gaat geven over het Belgische belastingrecht. Dat de belastingdienst een vraag over de belastingheffing in België niet opneemt in het formulier komt voor rekening van de Nederlandse belastingdienst.

Algemene beginselen van behoorlijk bestuur en vertrouwen

Je mag op je ouders vertrouwen en op de Belastingdienst dus ook. Een belastingplichtige mag in beginsel vetrouwen op uitlatingen van de Belastingdienst (inspecteur). Dit geldt ook als deze uitlatingen in strijd zijn met de wet (contra legem). Dit gaat echter niet zover dat je op alle inlichtingen mag vertrouwen. Een eis is dat dat belastingplichtige, door de onjuiste inlichtingen, een handeling heeft verricht of nagelaten ten gevolge waarvan hij of zij niet alleen de belastingen moet betalen maar ook nog schade heeft geleden. De Hoge Raad heeft hierover in 1979 (ECLI:NL:HR:1979:AM4918) maar ook in 2021 (ECLI:NL:HR:2021:1654) een uitspraak (arrest) gewezen. In de laatste casus ging de belastingplichtige uit van inlichtingen op de internetsite van de Belastingdienst (inzake revisierente bij afkoop van een lijfrente). In het laatste arrest komt de Hoge Raad dus terug op haar eigen arrest uit 1979. Het zogenaamde dispositievereiste wordt dus afgeschaft.

• In gevallen waarin de belastingplichtige, afgaande op – achteraf bezien onjuiste – informatie, een handeling heeft verricht of nagelaten ten gevolge waarvan een hoger bedrag van hem wordt geheven dan hij op basis van die informatie meende als gevolg van die handeling of dat nalaten te moeten betalen, zal doeltreffende rechtsbescherming tegen inbreuken op het vertrouwensbeginsel in de regel het oordeel rechtvaardigen dat het meerdere niet van de belastingplichtige mag worden geheven.

Vertrouwen op de Belastingdienst

De Belastingdienst doet in allerlei vormen mededelingen richting u. Wanneer kunt u op een mededeling, toezegging, afspraak, beleid, etc. met succes een beroep doen?

1. Inlichtingen: aan inlichtingen is de Belastingdienst zelden gebonden, denk aan een mededeling of inlichting via de Belastingtelefoon. Reden: voorlichtende taak van de Belastingdienst. Conclusie: bel of mail altijd een fiscalist.
2. Toezegging: een specifieke toezegging is voor de Belastingdienst meestal wel bindend, mits alle feiten bekend zijn tenminste. Schriftelijk vastleggen is verstandig, dit voorkomt onduidelijkheden.
3. Bewust standpunt: als de Belastingdienst op grond van feiten bewust een standpunt heeft ingenomen, dan kunt u hierop een beroep doen.
4. Beleid: u mag van de Belastingdienst verwachten dat ze beleid van de Minister van Financiën uitvoeren. Pas echter op bij beleid dat niet openbaar is gemaakt.
5. Vaststellingsovereenkomst: hierin worden gemaakte afspraken helder vastgelegd. U mag hierop niet vertrouwen als relevante informatie niet is verstrekt.

Van belang is ook:

1. Handelen: dat u naar aanleiding van de informatie / toezegging / inlichting als u "iets hebt gedaan of niet gedaan" en dat u naast de te betalen belastingen ook schade heeft (zoals gemaakte kosten voor een adviseur).
2. Wetgeving: is de inlichting achterhaald door nieuwe jurisprudentie of wetgeving, dan kunt u hierop zelden een beroep doen.
3. Strijdig met de wet: als een toezegging echt in strijd is met de wet, dan geldt deze toezegging (hoe mooi ook) niet !
4. Foutje bedankt: als de Belastingdienst een echte fout maakt, dan geldt een toezegging ook niet. Bijvoorbeeld: "ik deel uw standpunt", terwijl dit had moeten zijn: "ik deel uw standpunt niet." Dit moet dan wel duidelijk uit de brief volgen.

Vertrouwen op overeenkomsten met anderen

In 2003 sluit een partner van een advocaten- en belastingadvieskantoor met vestigingen over de hele wereld (en ook in Nederland) een overeenkomst met de Belastingdienst. De partner werkt niet met een B.V. maar met een  Florida Professional Association (PA) als een persoonlijke houdstervennootschap. Hij was tot 2011 eigenaar van de PA. De Belastingdienst (in Limburg en Amsterdam) sloot een overeenkomst met de PA. De partner stelt dat met de Belastingdienst is afgesproken dat 20% van de winst niet belast is in Nederland en dat hiervoor dus aftrek elders belast kan worden geclaimd. Of er in de VS belasting zou worden betaald over dit deel zou dan niet van belang zijn. In 2012 sluiten andere partners een compromis met de Belastingdienst, de partner/ belastingplichtige doet een beroep op het gelijkheidsbeginsel omdat hij gebruik wil maken van deze afspraken.

Het beroep op het vertrouwensbeginsel gaat in de prullenbak. De afspraak in compromis is in 2012 gemaakt, toen had belastingplichtige al geen aandelen meer in het advieskantoor. Het beroep op het gelijkheidsbeginsel snijdt wel hout. Belanghebbende moet op dezelfde manier worden behandeld als zijn medepartners, ook al heeft hij het compromis niet getekend.

Noot fiscaal jurist over vertrouwensbeginsel

Vaak is er discussie met de Belastingdienst over gevoerde gesprekken, notities en overeenkomsten. Soms lijken zaken duidelijk maar zijn ze het bij nader inzien toch niet. De Belastingdienst heeft evenzo als de belastingplichtige belang bij duidelijkheid. Hierbij hoort een open communicatie, verstand van het wettelijk systeem en de bereidheid om tot afspraken te komen. Het goed vastleggen is een kunst. Laat u hierbij adviseren! Vragen? Bel of mail gerust.

Bron vertrouwens- en gelijkheidsbeginsel

Rechtbank Noord Nederland d.d. 19 juli 2017 (ECLI:NL:RBNHO:2017:5794).